تفکر خلاقانه در کودک

تاریخ ارسال : 1400/05/15

چگونگی ارتباط کودکان با بزرگ‌ترهایشان، امکاناتی که در اختیار دارند و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، روی بهبود خلاقیت‌ آنها اثر چشمگیری می‌گذارد. مدارس یا خانواده‌هایی که به کودکان اجازه می‌دهند بدون ترس،درونیات خود را بیان کنند، با دیگران مخالفت کنند و به درک روابط دنیا بپردازند، امکان خلاقیت بیشتری را به آنها می‌دهند.

کودکان دنیایی از نوآوری هستند، زیرا هنوز در قید‌و‌بند چارچوب‌های ما آدم بزرگ ها محصور نشده اند. اما مانند هرچیز دیگر، بزرگ‌ترها باید تفکر خلاق در کودکان را هدایت کنند. این کار هم وظیفه‌ی پدر و مادرها و هم وظیفه‌ی مربیان است. در این مقاله، روش‌ها و بازی‌های متنوعی برای ایجاد و تقویت تفکر خلاقانه در کودک معرفی شده است. قبل از خواندن این مقاله سعی کنید کلیشه‌ها و و باورهای قدیمی را کنار بگذارید و با دیدگاهی باز ما را همراهی کنید.

نقاشی‌ها، بازی‌ها و ابتکارات کودکان اصولا نوآوری چشمگیری دارد. تفکر خلاق در کودکان در رنگ‌آمیزی خلاقانه‌شان،نوشته ها و زبان‌های رمزی و عجیب‌و‌غریبی که طراحی می‌کنند، دیده می‌شود. مدارس در شکوفایی تفکر خلاق در کودکان نقش مهمی دارند. آنها باید در جهت بهبود قدرت بیان کودکان بکوشند، مهارت حل مسئله را به آنها بیاموزند و توانایی‌های هنری‌شان را پرورش بدهند.

مدارس و مهدکودک‌ها، بیشتر به تأمین امنیت و سلامت کودکان و نیز تدریس مهارت‌های شناختی مانند شناخت اَشکال، رنگ‌ها، آموزش رفتار اجتماعی، سوادآموزی و مهارت‌های عددی می‌پردازند. وقتی بیشترِ زمانِ مدرسه به آموزش چنین مهارت‌‌هایی اختصاص داده شود، دیگر برای پروش خلاقیت کودکان پیش دبستانی زمان چندانی نمی‌ماند. درحالی‌که کمک به پرورش خلاقیت در کودکان، اشتیاق آنها را برای یادگیری بالا می‌برد و باعث تقویت فکری می شود.

اگر از پنج معلم تعریف خلاقیت را بپرسید، احتمالا پنج جواب متفاوت خواهید گرفت. یکی از تعاریف خلاقیت، روی فرایند «تفکر واگرا» تمرکز دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• حذف نظرات قدیمی
• روابط جدید
• توسعه دانش
• ایده سازی‌های جدید و تأثیرگذار

تشویق کودک برای اینکه اهل تفکر واگرا باشد، در واقع انگیزه زیادی در کودک برای یادگیری عمیق ایجاد می‌کند. تشویق به ایده‌سازی، کاری میکند تا توانایی تفکر خلاق در کودکان افزایش پیدا کند. وقتی او می آموزد که « یک موضوع مبهم» چیز ترسناکی نیست، مهارت تفکر پیچیده، خودنمایی می‌کند. برای مثال، کودکی که به تولد دوستش دعوت شده است، از یک طرف، از اینکه به یک مهمانی دعوت شده هیجان‌زده است، از طرف دیگر، چون مانند دوستش کادو دریافت نمی‌کند، عصبانی است. کودک در این موارد به کمک احتیاج دارد تا بیاموزد هیچ اشکالی ندارد که در یک لحظه دو احساس یا ایده‌ی متضاد داشته باشد. برای کودکان این فرصت را فراهم کنید تا مجبور شوند در فضایی مبهم یا نامعلوم ایده پردازی کنند. شاید بهتر باشد روش زیر را دنبال کنید:

• بعضی احساسات و آرزوها در میان همه‌ی افراد مشترک‌ هستند، اما بعضی از آرزوها و ایده‌ها اختصاصی کودک هستند.
• دوستانش نمی‌خواهند همیشه بازی دلخواه او را انجام بدهند.
• لازم نیست کارهایش را همین حالا انجام بدهد. در آینده هم این فرصت را دارد.
• یک ایده‌، گاهی ممکن است معرکه باشد و گاهی هم ممکن است اصلا خوب نباشد (مثلا نقاشی با انگشتان به‌طورکلی ایده‌ی خوبی است، به شرطی که خودش هم بخواهد و ابزار لازم را هم داشته باشد.)
• هر عملی، عکس‌العمل و پیامدهایی دارد.تقویت این شیوه‌ی فکر کردن، به شکل گیری تفکر منطقی در کودکان کمک می‌کند.

نکات و روش‌هایی برای پرورش تفکر خلاق در کودکان‌

برای ارتقای حس نوآوری کودکان، بهتر است نکات زیر را همیشه در ذهن داشته باشید:

• یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که کودک ارزش وجودی خود را درک می‌کند، ارتباط با والدین و بزرگ‌ترهاست.
• در تعریف‌ و قدرشناسی از فعالیت‌ها و ایده‌های کودک‌ دست‌و‌دلباز باشید.
• مراقب باشید هر کودکی شخصیت منحصر‌به‌فردی دارد. پس در پرورش خلاقیت او باید متناسب با شخصیتش رفتار کنید.
• دورهمی‌هایی تشکیل بدهید که کودکان در کنار هم بتوانند آزادانه ایده‌های خود را بیان کنند و به حل مسئله مشخصی بپردازند.

در ادامه با روش‌های پرورش تفکر خلاق در کودکان آشنا می‌شوید.

۱. طرح سؤال باز از کودک

یکی از بهترین روش‌ها برای ایجاد تفکر خلاق در کودکان، طرح «سؤالات پایان باز» یا سؤالاتی است که به سبک سقراط پرسیده می‌شوند. چنین سؤالاتی به کودک کمک می‌کنند تا از زمان و مکان فاصله بگیرد. انتخاب‌ها، مقایسه‌ها، ایده‌های جدید و سرگرم‌کننده و نحوه‌ی پاسخ به این سؤالات، در تقویت تفکر خلاق در کودکان بسیار مهم هستند. مزیت این سؤالات این است «پاسخ غلط» وجود ندارد. در ادامه چند سؤال باز را با هم می خوانیم که می‌توانید آنها را از فرزندتان بپرسید و به فعال‌سازی خلاقیتش کمک کنید:

• اگر همیشه جمعه‌ها باران ببارد چه اتفاقی می‌افتد؟
• چه اتفاقی می افتد اگر ماشین‌ها هیچ‌وقت فرسوده نشوند؟
• چرا هر بار که از خواب بیدار نمی‌شویم موهایمان مرتب نیست؟
• اگر یک زنبور عسل، یک گاو و یک شبدر در کنار هم قرار بگیرند چه اتفاقی می افتد؟
• اگر گربه‌ها بتوانند پارس کنند چه اتفاقی می‌افتد؟
• اگر تمام کفش‌های دنیا فقط در یک سایز تولید می‌شدند چه میشد؟

به این مورد توجه کنید که نمونه‌های بالا صرفا نمونه هستند. سؤالاتی که از فرزندتان می‌پرسید، باید متناسب با خصوصیات او باشند. کودکان تجربه‌های اندکی دارند؛ مثلا یک کودک شهری شاید هرگز شبدر یا گاو ندیده باشد و تصوری از فضای تعدادی از سؤالات نداشته باشد. در صورت امکان، بچه‌ها را به گردش ببرید و موقعیت‌های مختلف را به آنها نشان بدهید، یا برای‌شان فیلم بگذارید و دنیا را به‌طور شفاف‌تری برای‌شان توضیح بدهید. از معلمان مدرسه نیز بخواهید متخصصان مختلف را برای سخنرانی دعوت کنند و برای آنها تجربه‌های کودکی خوشایندی بسازد.

خیلی خوب است که بتوانیم شرایطی برای پرورش حس نوآوری کودکان در زمینه‌های مختلف بسازیم. مثلا هرگاه کودک درگیر کارهای هنری، اجرای نمایش، موسیقی یا عروسک‌بازی است، بهترین کار این است که خلاقیت او را فعال کنیم.

https://www.chetor.com/80454-%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86/

• کودک
• تفکر خلاقانه در کودک
• تفکر خلاقانه
• بازیهای خلاقانه کودک